İstanbul Hukuk Mecmuası nda yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde İki Seferden Fazla Cumhurbaşkanı Seçilememe Kuralı 2 Escort Karaköy başlıklı makalede Şentop Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir cümlesi Türkiye Büyük Millet Meclisinde farklı tarihlerde 2 başka Anayasa değişikliği kanunu teklifine mevzu edilmiş Anayasa Komitesi tarafından farklı Kayaşehir escort tarihlerde 2 sefer oylanmış ve kabul edilmiş tekrar Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Konseyinde da farklı tarihlerde 2 kez ayrı ayrı bilinmeyen oylama ile kabul edilmiş ve son olarak biri Küçükçekmece escort bayan 21 10 2007 tarihinde oburu birincisinden yaklaşık on sene sonra 16 04 2017 tarihinde olmak üzere farklı tarihlerde gerçekleştirilen 2 başka halkoylamasında Türk Milleti tarafından bir Anayasa kuralı olarak kabul edilmiştir dedi
Şentop Mart 2022 de Türkiye Adalet Akademisi Dergisi nde yayınlanan 40 sayfalık birinci makalesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ın yine cumhurbaşkanlığına aday olmasının önünde türel bir pürüz bulunmadığını ortaya koymuştu
Şentop un makalesinin akabinde hukukçulardan hususla ilgili farklı tenkitler gelirken bu tenkitlerin birçok gazete ve televizyon röportajı seviyesinde kalmış Şentop un makalesine yönelik bilimsel bir mecrada rastgele bir karşı savda bulunulamamıştı
MEÇHUL MÜELLİFTEN YANIT
Ancak 2022 yılının Eylül ayında Mülkiye Dergisi nde yayınlanan Kemal Başak imzalı bir yazıyla Şentop un birinci makalesine dönük bir yanıt kaleme alındı Olağanda Mülkiye Dergisi nde yayınlanan makalelerin büyük çoğunluğu hakem incelemesinden geçmesine karşın hakem incelemesine tâbi tutulmaksızın tartışma başlığıyla yayımlanan kelam konusu yanıt yazısı bilhassa müellifinin kim olduğu noktasında tartışmalar doğurdu Çünkü Türkiye de Kemal Başak ismiyle misyon yapan yahut tanınan hukukçu bir öğretim üyesi bulunmadığı üzere bu isimle daha evvel hukuk alanında yapılmış rastgele bir yayın da bulunmuyor Öteki taraftan Mülkiye Dergisi nin yayın kuralları uyarınca dergiye gönderilen yazılarda muharrirlerin kurum bilgisine yer verilmesi zarurî olmasına karşın Mecmuanın basılı nüshasında ve internet nüshasının birinci halinde Kemal Başak ın kurum ismine ya da akademik unvan üzere kimliğine ulaşılmasına yarayacak rastgele bir bilgiye yer verilmemişti Mecmuada Kemal Başak a ilişkin gösterilen elektronik posta adresine gönderilen mesajlara yanıt verilmemesi yazısı hakkında görüş almak maksadıyla kendisine ulaşmak isteyenlere mecmua yetkililerinin rastgele bir irtibat numarası veremeyeceklerini söylemeleri ve daha sonra apar topar yazının internetteki versiyonunda Kemal Başak isminin yanına bağımsız araştırmacı unvanını eklemeleri Kemal Başak isimli bir kişinin gerçekte var olup olmadığı konusundaki soru işaretlerini artırdı Mülkiye Dergisi nde yayınlanan yazının Erdoğan ın 2023 seçimlerindeki adaylığına karşı çıkan ve kimliğini açıklamak istemeyen bir yahut birden fazla kişi tarafından yazılan anonim bir yazı olabileceği noktasında kuşku uyandırdı
Nitekim Mustafa Şentop da kendisine tenkit yazısı kaleme alan Kemal Başak ın kimliğinin belirsizliğiyle ilgili bu duruma yazdığı ikinci makalede değinerek Söz konusu makalede muharririn künye kısmı boş olduğu internet üzerinden yapılan taramalarda müellifin kimliği hakkında bir bilgi edinilemediği ve tıpkı isimle yayımlanan öteki rastgele bir akademik çalışmaya ulaşılamadığı için makalenin müellifi olarak görünen Kemal Başak ın mesleksel yahut akademik unvanı hakkında bir bilgiye erişilememiştir değerlendirmesinde bulundu Şentop yeni makalesinde ayrıyeten kimliği konusunda bu kadar belirsizlik bulunan birisini muhatap alıp Kemal Başak imzasıyla yayınlanan yazıya kapsamlı bir karşılık yazmasının sebebini de söz konusu yazının Anayasa nın 101 inci unsurunun ikinci fıkrasında yer alan en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilme kuralının parlamenter sistem periyodundaki Cumhurbaşkanı seçimlerinin de dikkate alınması suretiyle uygulanması gerektiğini savunan akademisyenlerle politikler tarafından ileri sürülen çeşitli argümanların derlemesi niteliğinde olduğu için kıymet arz etmesi biçiminde tabir etti
ŞENTOP ALGIYI ÇÜRÜTTÜ
2022 yılının sonlarına yanlışsız Kemal Başak imzasıyla yayınlanan yazıda Şentop un birinci makalesinde yer verilen değerlendirmelerin bir kısmına örneğin Şentop un sistematik yorum başlığı altında yaptığı açıklamalara hiçbir karşılık verilememişti Buna rağmen Kemal Başak imzalı kelam konusu yazı Erdoğan ın 2023 seçimlerinde aday olamayacağını ısrarla savunan kimi gazeteciler tarafından çeşitli haber ve yazılara bahis edilerek Şentop un birinci makalesinde ortaya koyduğu bütün değerlendirmelerin Erdoğan ın 2023 yılındaki seçimlerde aday olmasının önünde tüzel mahzur bulunmadığı görüşünün dayanaklarının çürütüldüğü halinde servis edildi
Ancak Şentop İstanbul Hukuk Mecmuası nda 24 03 2023 tarihinde yayımlanan yeni makalesi ile hem Kemal Başak ın yazısındaki savları hem de kelam konusu yazıdan hareketle kamuoyunda oluşturulmak istenen algıyı çürüttü 60 sayfalık kapsamlı makalesinde Şentop Kemal Başak ın itiraz noktalarına tek tek yanıt verdi ve birinci unsurunda sav ettiği halde parlamenter sistem devrinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yeni hükümet sisteminde Cumhurbaşkanı seçilme konusunda var olan sayı sınırlaması uygulanırken neden dikkate alınmaması gerektiğini kanıtlarıyla ortaya koydu
ORTADA BİR DEĞİL İKİ KARAR VAR
Şentop un yeni makalesinde Kemal Başak ın yazısında ısrarla savunulan hukukumuzda bir kimsenin en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebileceği tarafında bir kural bulunduğu ve bu kuralın 2017 yılında yapılan Anayasa değişikliğine mevzu edilmediği görüşünün neden geçerli kabul edilemeyeceği Türk Hukuku nda kanunun ne manaya geldiğinden ve teknik manada Anayasa nın da bir kanun olduğundan başlanılarak tane tane anlatıldı Bu kapsamda makalede Şentop tarafından özetle Türk hukukunda kanun kavramıyla tabir edilen hali manada kanun anlayışına uygun olarak yasama organı olan Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kanun ismi altında ve kanun yapma yöntemine uygun biçimde kabul edilip yürürlüğe konulan kural süreçlerdir Bu tanımlama çerçevesinde Türk Müspet Hukukunda bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir formundaki cümleyi kanun haline getiren iki farklı kanunun bulunduğu hususu tartışmasızdır Birinci olarak 31 10 2007 tarihinde yürürlüğe giren 5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Birtakım Hususlarında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun un 4 üncü unsuru Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir kararını muhtevidir 5678 sayılı Kanun un değiştirdiği Anayasa nın 101 inci unsuru daha sonra 2017 yılında 6771 sayılı Kanun la bir değişikliğe daha uğramıştır 6771 sayılı Kanun un 7 nci hususu 2709 sayılı Anayasa nın 101 nci unsurunu başlığıyla birlikte bütünüyle değiştirmiş bunu yaparken 101 inci maddeyi tekrar kaleme almış ve yine yazdığı 101 inci hususta Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir cümlesine tekrar ikinci fıkranın ikinci cümlesi olarak tekrar yer vermiştir Bu silsilenin doğal sonucu şudur Türk olumlu hukukunda bugüne kadar yürürlük kazanan Bir kimse en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilir halinde 2 Anayasa kuralı vardır Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir cümlesi Türkiye Büyük Millet Meclisinde farklı tarihlerde 2 başka Anayasa değişikliği kanunu teklifine bahis edilmiş Anayasa Kurulu tarafından farklı tarihlerde 2 sefer oylanmış ve kabul edilmiş tekrar Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Heyetinde da farklı tarihlerde 2 kere ayrı ayrı bilinmeyen oylama ile kabul edilmiş ve son olarak biri 21 10 2007 tarihinde oburu birincisinden yaklaşık on sene sonra 16 04 2017 tarihinde olmak üzere farklı tarihlerde gerçekleştirilen 2 farklı halkoylamasında Türk Milleti tarafından bir Anayasa kuralı olarak kabul edilmiştir halindeki değerlendirmelere yer verildi
Hatta Şentop un yazısında hukukçu olmayanların da anlamasını kolaylaştırmak maksadıyla mevzuyla ilgili çeşitli tablolara yer verildi
Birinci 1 Bir kimse en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralı İkinci 2 Bir kimse en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralı
Kanun 1 5678 sayılı Kanun un 4 hususu Kanun 2 6771 sayılı Kanun un 7 maddesi
Kanun 1 in Yayımlandığı Resmî Gazete 16 06 2007 tarihli 26554 sayılı Resmî Gazete
Kanun No 5678
…
MADDE 4 Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 101 inci unsuru aşağıdaki biçimde değiştirilmiştir
MADDE 101 Cumhurbaşkanı kırk yaşını doldurmuş ve yüksek tahsil yapmış Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri yahut bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları ortasından halk tarafından seçilir
Cumhurbaşkanının misyon mühleti beş yıldır Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir
Cumhurbaşkanı seçilenin varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer Kanun 2 nin Yayımlandığı Resmî Gazete 11 02 2017 tarihli 29976 sayılı Resmî Gazete
Kanun No 6771
…
MADDE 7 2709 sayılı Kanunun 101 inci unsuru başlığıyla birlikte aşağıdaki halde değiştirilmiştir
A Adaylık ve seçimi
MADDE 101 Cumhurbaşkanı kırk yaşını doldurmuş yükseköğrenim yapmış milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları ortasından direkt halk tarafından seçilir
Cumhurbaşkanının misyon mühleti beş yıldır Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir
Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ait öbür yöntem ve asıllar kanunla düzenlenir
Birinci 1 Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralının yasalaşmasına dair kanun koyucu iradesinin tezahür formu Söz konusu kuralın bir Anayasa kararı olması doğrultusunda TBMM Genel Şurasında 31 05 2007 tarihinde yapılan oylamada 369 milletvekilinin olumlu oy kullanması ve 21 10 2007 tarihinde yapılan halkoylamasında seçmenlerin 68 95 oranındaki evet oyu İkinci 2 Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralının yasalaşmasına dair kanun koyucu iradesinin tezahür biçimi Söz konusu kuralın bir Anayasa kararı olması doğrultusunda TBMM Genel Konseyinde 18 01 2017 tarihinde yapılan oylamada 340 milletvekilinin olumlu oy kullanması ve 16 04 2017 tarihinde yapılan halkoylamasında seçmenlerin 51 41 oranındaki evet oyu
Şentop un yeni makalesinde yer verilen 5 Tablo
ORTADA İKİ FARKLI KARAR VARSA İKİ FARKLI YÜRÜRLÜK TARİHİ VARDIR
Bu biçimde Türk Hukukunda bugüne kadar yürürlük kazanan Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir formunda birbirinden farklı iki kural bulunduğunu ortaya koyan ve Kemal Başak ın aksi istikametteki tezlerini çürüten Şentop bu durumun hukuksal sonucunu ise şu halde açıkladı
Türk olumlu hukukunda bir kimsenin en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebileceğine ait başka ayrı iki kanun kararı varsa bunun doğal sonucu bu iki kanun kararının farklı başka iki yürürlük tarihinin bulunmasıdır Ayrıntılandırmak gerekirse Anayasa nın 101 inci hususunu değiştiren 5678 sayılı Kanun un 4 üncü unsurunun metnine dâhil olan Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralı 21 10 2007 tarihinde gerçekleştirilen halkoylaması sonucunda kabul edilmesinin akabinde 5678 Kanun un 4 üncü unsuru ile değişik Anayasa nın 101 inci unsurunun başka kararları ile birlikte 31 10 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir Anayasa nın 101 inci hususunu tekrar değiştiren 6771 sayılı Kanun un 7 nci hususunun metnine dâhil olan ikinci Bir kimse en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralı ise 16 04 2017 tarihinde gerçekleştirilen halkoylamasının akabinde 6771 sayılı Kanun un 18 inci hususunun birinci fıkrasının b bendi uyarınca 6771 sayılı Kanun un kabul edilmesinden sonra birlikte yapılacak birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ait takvimin başladığı tarih olan 30 04 2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir Bu kurallardan sonuncusu 30 04 2018 tarihinde yürürlüğe girdiği için kanunların vakit bakımından uygulanmasına ait kurallar mucibince lakin bu tarihten ileriye gerçek uygulanabilecek aksi Anayasa da süreksiz bir husus ile öngörülmediği sürece geçmişte yaşanan olaylar ve durumlar hakkında karar ve sonuç doğuramayacaktır 30 04 2018 tarihinden bugüne kadar ise Türkiye de şimdi yalnızca bir Cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldığından 2023 yılında icra edilmesi öngörülen Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde bu kural uyarınca hiçbir adaya kısıtlama uygulanamayacaktır
ANAYASA NIN 101 2 İNCİ UNSURUNUN YORUMU
Anayasa nın 101 inci unsurunda yer alan Bir kimse en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralının lakin yürürlüğe girdiği 30 04 2018 tarihinden ileriye dönük biçimde uygulanabileceğini aksi açıkça Anayasa da öngörülmediği için geçmişe yürüyerek daha evvel yapılan seçimler hakkında karar ve sonuç doğuramayacağını ortaya koyan Şentop daha sonra Kemal Başak ın lafzi ve tarihi yorum formülünden hareketle ileri sürdüğü itirazlarını da çürüttü Bu kapsamda Şentop birinci makalesinde lafzi tarihi ve sistematik yorum sistemleri uyarınca Anayasası nın 101 inci unsurunda yer alan Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralını yorumlamış ve kuralda yer alan Cumhurbaşkanı sözüyle anlaşılması gerekenin gerek sözün Anayasa Hukukundaki terim manası gerek kanunun yasalaşma sürecindeki evrakların ortaya koyduğu mana gerekse bu kuralın kesimi olduğu Anayasa nın bütünü içindeki sistematik pozisyonu mucibince yürütme erki olduğunu ortaya koymuştu Buna dayalı olarak da yürütme erki seçimi niteliğinde olmayan parlamenter sistem Cumhurbaşkanlarının seçiminin bugün 101 inci hususun uygulanmasında dikkate alınamayacağını belirtmişti
Kemal Başak imzalı yazıda ise Şentop un sistematik yorum formülüne ait açıklamalarına itiraz edilememiş lakin lafzi ve tarihi yorum prosedürlerine ait değerlendirmeleri eleştirilmişti Şentop ise İstanbul Hukuk Mecmuası nın son sayısındaki makalesinde bu tenkitleri de yanıtladı Yeni makalesinde Şentop un bilhassa 2017 yılında cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçiş öngören Anayasa değişikliğinin görüşüldüğü Anayasa Komisyonu nun raporu hakkındaki ayrıntılı açıklamaları dikkat çekti